X ve Y kuşaklarının vazgeçilmezi, çeyrek asıra yakın GSM sektörünün tek hakimi, ikonik tasarımları, oyunları ve melodileri ile gönüllerdeki yerini hala koruyan Nokia nerede? Nostalji kuşağımızda bugün, bir döneme damgasını vuran, siyasilerden ünlülere yediden yetmişe herkesin vazgeçilmezi Nokia’nın hikayesini anlatacağız.
Nokia’nın kuruluşu
İlk Dönem: 1865 -1967
Soldaki: Fredrik Idestam Sağdaki: Leo Mechelin
Nokia’nın kökenleri 1865 yılına kadar uzanıyor. Her şey maden mühendisi Fredrik Idestam’ın, 12 Mayıs 1865 yılında Finlandiya’nın güneybatısındaki Tampere bölgesinde kağıt hamuru değirmeni kurmasıyla başladı. O yıllarda kağıda olan talep firmanın Avrupa’nın bir çok ülkesine açılmasını sağladı. Aynı zamanda Tampere o zamanlar Rus İmparatorluğu’nun bir parçasıydı. Şirket, başta Rusya olmak üzere Fransa ve İngiltere’ye yüklü miktarda kağıt ihracatları yapmaya başladı. Şirket hızla büyümeye devam etti. 1868 yılında Idestam, Nokia kasabası yakınlarında ikinci bir değirmen inşa etti. (Nokia, Tampere’nin batısında, Nokianvirta nehri kıyısında yer alıyor.) Şirket ismini bu bölgeden alıyor.
Aynı dönemlerde şirket yakınlarında galoş, araba lastiği ve diğer kauçuk ürünleri üreticisi Suomen Gummitehdas Oy (Finnish Rubber Works) kuruldu. Nokia, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra iflasın eşiğine geldi ve Finnish Rubber Works tarafından satın alındı. Ardından Finnish Rubber Works, elektrik kablosu, telefon ve telgraf üreticisi Suomen Kaapletiehdas Oy’u da (Finnish Cable Works) satın aldı.
Tek çatı altında birleşme: 1967
1967 yılına gelindiğinde bu üç firma tek çatı altına toplandı ve Nokia Corporation adını aldı. Böylece Finlandiya kağıttan, araba lastiğine, televizyondan askeri iletişim ürünlerine ve kablolara kadar bir çok ürün üreten dünya çapında bir markaya sahip oldu.
Nokia’nın ilk telefonu Mobira Senator: 1982
1982 yılına gelindiğinde, renkli televizyon üreticisi Salora ile birlikte ilk araç içi telefonu Mobira Senator‘ü üretti.
Mobira Talkman: 1984
Takip eden yıllarda şirket Salora’yı satın aldı. Dünyanın ilk mobil telefon ağını başlatması da çok uzun sürmedi. 1984 yılında Nokia Mobira Talkman modelini tanıttı. İlk taşınabilir telefon olarak lanse edilen bu ürün sadece 5 kilogram ağırlındaydı!
Mobira Cityman NMT900: 1987
1987 yılına geldiğimizde Nokia sektörde çığır açan yeni ürününü piyasaya sürdü. Mobira Cityman NMT900. Selefinden tam 4.2 kilogram daha hafif olan bu ürün aynı zamanda dünyanın ilk cep telefonu.
Öyle çok sevildiki kısa sürede ikon haline geldi. Hatta dönemin Sovyet Devlet Başkanı Gorbaçov’un Moskova Helsinki arası bir görüşmeyi bu telefonla yapması, telefona “The Gorba” lakabının da takılmasına sebep oldu.
1990’lar
90’ların hemen başında tüm sektörlerden çekilen Nokia, tüm odağını cep telefonlarına çevirdi. Peş peşe gelen modelleri, ikonlaşan tasarımları, bağımlılık yapan oyunları ve bir çok şeyin ilki olan özellikleriyle, 90’lardaki Nokia cep telefonlarına yakından bakalım.
Nokia 1011: 10 Kasım 1992
Nokia’nın ilk GSM telefonu olan 1011 modeli, tam tamına 99 telefon numarasını kaydedebiliyordu! Bu yıldan itibaren şirket, bir klasik olan “Connecting People” sloganı ile yoluna devam etti. Bu slogan Ove Strandberg tarafından bulunmuştu.
Nokia 2010: Ocak 1994
Nokia 2010 modeli daha kolay mesajlaşma yapılan ilk telefondu. Ayrıca 10 adete kadar da cevapsız çağrı görülebiliyordu.
Nokia 9000 Communicator: 14 Mart 1996
1996 yılında devrim niteliğinde lanse edilen, web tarayıcısı olan, faks ve e-posta gönderebilen 9000 modeli tanıtıldı. Bu model çok fazla rağbet görmedi.
Nokia 8110: 9 Eylül 1996
Bir dönemin efsanesi! Nokia 8110 1996 yılında tanıtıldı ve şirketin ilk sürgülü telefonu oldu. Ergonomik kayar kapak ‘kapalı’ olduğunda tuş takımını koruyordu. Ancak kapak açıldığında, mikrofon ağza en uygun konuma geliyordu. Çok geçmeden “muz telefon” lakabını aldı.
Telefon 1999 yılında ilk Matrix filminde başrol oynayarak da ölümsüzleşti. Ancak filmde kullanılan model aslında 8110 değildi. Özel yaylı bir mekanizmaya sahip 8110’un değiştirilmiş versiyonuydu. Bu özellik yalnızca filmle aynı yıl piyasaya çıkan 7110 modelinde mevcuttu.
Aynı dönemde Türkiye’de de satışa çıkan 8110’un reklamında Şafak Sezer ve Hakan Yılmaz yer almıştı.
Nokia 6110: 18 Aralık 1997
1997’nin sonu 1998 hemen başlarında 6110 modeli piyasaya çıktı. 6110 şirket için dönüm noktası olan bir telefondu. ARM tabanlı bir işlemci kullanan ilk GSM cep telefonuydu. ARM mimarisi önümüzdeki yıllarda cep telefonlarının temel taşı olmaya devam etti.
6110 ayrıca devrim niteliğinde bir kullanıcı arayüzüne sahipti. Bu cihazdaki bir diğer “ilk” ise telefonun kızılötesi özelliğine sahip olmasıydı. Bir bilgisayara veya yazıcıya kızılötesi ile bağlanabiliyordu.
Dahili oyunların sunulması 6110’a tarihte eşsiz bir yer kazandırdı. Çünkü popüler bilgisayar oyunu Snake‘in mobil versiyonuna sahip ilk Nokia telefonuydu. Kısa sürede fenomen haline gelen oyunla birlikte bu model tam 41 milyon adet sattı.
*Not: Bu nostaljik oyunu bilgisayarınızda oynayabilirsiniz – Oynamak İçin
Nokia 3210: 18 Mart 1999
1998 yılında GSM sektöründe oyunun kurallarını değiştiren bir değişiklik yaşandı. 3 yeni oyun, hızlı ve kolay değiştirilebilen kapağı ve melodi besteleme özelliği ile, antensiz ilk cep telefonu 3210 modeli piyasaya çıktı. Duyurulduğunda şirketin basın bülteninde 3210 “en üst düzeyde rahatlık ve kişiselleştirme için bir cep telefonu” olarak tanımlandı.
5110 modelinde olduğu gibi kapaklar değiştirilebiliyordu ancak bir farkla. 3210’da hem ön, hem de arka kapak değiştirilebiliyordu. Bu da üçüncü parti üreticilerin düzünelerce farklı kapak üretmesini sağladı. Bu strateji şirkete beklenmedik kazançlar sağladı.
Nokia 3210, 161 milyon adet gibi astronomik bir rakamla rekorları alt üst etti. Bu rekor satış sonrasında Nokia, Motorola’yı geride bırakarak dünyanın en büyük cep telefonu üreticisi oldu. Bu yeni bir dönemin de başlangıcı oldu. Nokia uzun yıllar boyunca sektörü domine etti.
2000’ler
2000 yılına gelindiğinde şirket sektördeki ağırlığını iyiden iyiye hissettirmeye başladı. Öyleki her telefonu bir ikon, her yenilik bir fenomen haline gelmeye başladı. Kolay değiştirilebilir kapaklar, oyunlar, MMS ve özelleştirebilir zil sesleri ile 90’larda başladığı GSM yolculuğunda artık tek liderdi. Ve o yıllarda çıkardığı her modelin bir üst serisi daha da çok ilgi görüyordu.
Nokia 3310: Eylül 2000
Nokia 3310, şirketin en başarılı telefonu 3210’un yerine 2000 yılında sahne aldı. Beş satır ekran ve bir ekran koruyucu içeren tek renkli bir ekrana sahipti. 3210’da olduğu gibi kapaklar değiştirilebiliyordu. Telefon rehberine tam 250 numara kaydedilebiliyordu. Selefine göre oldukça güçlü bir kasa yapısına sahip 3310, sağlamlığıyla da ön plana çıktı. 126 milyon satış rakamı elde eden model, en çok satanlar arasındaki yerini aldı.
İlk kameralı telefon ve Symbian’ın doğuşu! Nokia 7650: 19 Kasım 2001
Nokia 7650, hem Nokia hem de dünya için bir çok ilki barındırıyordu. Sektör ve şirket için bir kilometre taşı olan 7650, Nokia’nın ilk entegre kameralı cep telefonu olarak tarihteki yerini aldı.
Symbian S60 işletim sistemi bu telefonda ilk kez kullanıldı. Ayırca Bluetooth teknolojisini destekleyen ilk telefonda, yine 7650 modeli oldu. Ancak şirket, Bluetooth Ses Profilini uygulayamadı ve çok fazla eleştiriye maruz kaldı. Ses profili olmadığı içinde Bluetooth ile kablosuz dosya transferi yapılabiliyorken, Bluetooth kulaklık bağlanamıyordu.
Fotoğraf çekmek için ise telefonu kaydırarak kamerayı ortaya çıkarmak gerekiyordu. Ardından 2.1 inçlik ekranda görüntülenen, 640 x 480 piksellik oldukça düşük kalitede fotoğraflar çekilebiliyordu. Bunun nedeni ise ekran çözünürlüğünün 176 x 208 piksel olması. Bunca kusuruna rağmen bir çok ilki barındırmasıyla, çok fazla beğenildi ve çok satıldı.
*Not: Bir çok kişi ilk kameralı telefonun 7650 olduğunu söylüyor. Ancak bu doğru değil. Tarihte satılan ilk entegre kameralı telefon, 1999 Mayıs’ında çıkan Kyocera VP-210 modelidir.
Viral videoların kahramanı! Nokia 3650: 6 Eylül 2002
Nokia 3650 radikal tasarımıyla şirketin enleri arasında yer aldı. Eski tip çevirmeli telefonlardan esinlenilen ikonik tuş takımı bir hayli ilginçti. Nokia, SMS yazarken oldukça zorluk çıkaran bu tuş takımından hızlıca vazgeçerek 3660’ı piyasaya sürdü. Bu serinin en büyük özelliği ise video kaydedebilen ilk cep telefonu olmasıydı.
PSP’nin atası Nokia N-GAGE: Ekim 2003
Henüz PSP (PlayStation Portable) yokken Nokia N-GAGE vardı! Şirketin, cep telefonu işini taşınabilir oyun pazarına doğru genişletme hamlesiydi. Aralarında EA, Sega ve Ubisoft’un da bulunduğu büyük oyun firmaları N-Gage’i destekledi. Bu hamle ile FIFA, Sonic, Rayman ve Tomb Raider gibi ünlü oyunların mobil sürümleri çıktı. Çok fazla rağbet görmeyen cihaz 3 milyon adet gibi düşük bir rakamda kaldı. Global pazarda olduğu gibi ülkemizde de beğenilmedi.
O dönem Nokia Türkiye ofisi de gençlere yönelik bir çok etkinlik düzenledi. Bunlardan en yenilikçiside, televizyon programında iki oyuncu iki N-GAGE ile gerçekleşen turnuvalardı.
Gelmiş geçmiş en çok satan cep telefonu! Nokia 1100: 27 Ağustos 2003
Peş peşe gelen kameralı ve renkli modellerden sonra, tüm zamanlın en çok satan cep telefonu 1100 2003 yılında piyasaya çıktı. Tam 250 milyon adet! Bu rakamla Nokia’nın dünya üzerindeki tedarik zinciri gücünün de temsilcisiydi. Cihaz standart bir modeldi. Kaymaz ve toz geçirmez kasasının yanında, tepe noktasındaki lambası ile çok başarılı bir el feneri görevi görüyordu.
Sonun Başlangıcı
Nokia, 2000’lerin ortalarından 2010’ların başına kadar sayısız yeni model cihaz üretti. Gelişmiş kameralı, ruj şeklinde ilginç tasarımlı, müzik dikeyinde geliştirilmiş veya q klavyeli gibi sayısız özellikte telefonlardı bunlar. Nokia’nın trendi sürerken 2007-2008 arasında ilk tehlike çanları çalmaya başladı. Önce Apple 1. Nesil iPhone’u tanıttı. Ardından HTC Dream, ilk android işletim sistemli cep telefonu piyasaya çıktı. Şirket Symbian ısrarını sürdürdü. Karlılık bu yıllarda artsada, ilk büyük çaplı işten çıkarmalar da bu dönemde başladı.
2011 yılına gelindiğinde cep telefonu sektörü ikiye ayrıldı. Apple ve BlackBerry bir tarafta, HTC, Samsung ve LG gibi asya kökenli firmalar bir tarafta. iOS & BlackBerryOS, Android’e karşı diyebiliriz. Ve Apple total satışlarda Nokia’yı geride bıraktı. Bundan sonra da bir türlü bu gruba dahil olamadı. Bu gruba dahil olmak isteyen bir diğer dev marka da Microsoft‘tu.
Microsoft Nokia’yı Satın Aldı
3 Eylül 2013 yılında Microsoft, Nokia’nın cihazlar ve servisler bölümünü 7.2 Milyar dolar karşılığında satın aldı. Yeni dönemde Microsoft, Nokia adını koruyarak, Windows Phone işletim sistemine sahip Lumia serisi cep telefonlarını üretmeye başladı. İki şirket arasındaki flörtleşmeler bu satıştan 2 sene önce, Nokia’nın Windows Phone işletim sistemini kullanacağını açıklaması ile başladı. Öyleki ilk Lumia serisi telefonlar bu satın almadan önce piyasaya çıkmıştı.
Microsoft bu hamlesi ile, en büyük rakibi Apple ve Google’a bu alanda da rakip olmak istiyordu. Bu satın alma da bekleneni bir türlü veremedi. Lumia beklenen çıkışı yapamadı. Windows Phone 8 işletim sisteminin diğer işletim sistemleri karşısındaki hantallığı, uygulama mağazasının ıssızlığı gibi durumlar Lumia serisinin sonu oldu. Özetle Windows işletim sistemi bilgisayardaki kadar sevilmedi. Microsoft’un cep telefonu sektörüne girmek için yaptığı bu son denemesi de sonuçsuz kaldı.
Microsoft’ta Beceremedi
Microsoft, Nokia’yı daha üç yıl dolmadan Tayvanlı Foxconn ve Finlandıyalı HMD Global’in alt firması FIH Mobile’a sattı. Microsoft beklediğini bulamadığı bu pazara çok hızlı bir giriş çıkış yaptı. Nokia cep telefonu departmanı bugün hala HMD Global çatısı altında.
İlk Android Nokia
İkinci kez satıldıktan sonra şirket nihayet Android’e geçti. Nokia saf Android işletim sistemli ilk telefonu Nokia 6‘yı 19 Ocak 2017 yılında duyurdu. Birçoklarına göre tren çoktan kaçmıştı.
İlk serilerde umduğunu bulamayan şirket, 90’ların fenomen modelleri 3310 ve 8810 gibi serileri yeniden yorumladı ve satışa çıkardı. Bu seriler seleflerinin 2017-2018’e uyarlanmış halleriydi. Bu kez işletim sistemi olarak Java tabanlı Nokia Series 30+ kullanıldı. Bu yöntemde işe yaramadı ve Nokia neredeyse tamamen sektörün dışında kaldı.
Nokia bugün hala HMD Global markası altında cep telefonları üretmeye devam ediyor. Gerek tuşlu gerek Android bir çok model var ama ülkemize gelmiyor. Dünya genelinde de satışları bir hayli düşük olan Nokia cep telefonları bölümü, HMD Global altında sessiz sedasız yoluna devam etmeye çalışıyor.
Cep telefonu biriminden geriye kalan Nokia ise, telekomünikasyon alanında hizmet vermeyi sürdürüyor. Bu alanda faaliyet gösteren Nokia Türkiye ofisi ise 1,5 yıl kadar önce yeniden açıldı.
Nokia Nerede Yanlış Yaptı?
Şirketin akıllı telefonların doğuşunu kabullenemeyişi, yeni trendleri takip edemeyişi ve değişme ayak uyduramaması her şeyin sonu oldu. Aslında buna birazda geçmişten gelen, her şeyin ilki olma kibri de denebilir.
Çok doğru adımlarla, yenilikçi ve cesur başlayan bir marka, çok yanlış kararlar ve karar alamamaların ışığında bugün atıl vaziyette. Kim bilir belki Nokia çağı takip edebilseydi, bugün bir çok marka hayatımızda olmayacaktı.
Bonus:
1 – Geçmişten günümüze Nokia logoları:
2 – Efsane Nokia Zil Sesi:
Kaynaklar:
